Novruz Bayramı beynəlxalq səviyyədə tanınan qədim ənənələrdən biridir.
30 sentyabr – 2 oktyabr 2009-cu il tarixlərində Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Abu-Dabi şəhərində keçirilən UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin 4-cü sessiyasında Novruz Bayramı rəsmi olaraq UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edildi. Bu addım Novruzun dünya mədəni irsi kimi tanınmasına böyük töhfə verdi. 23 fevral 2010-cu ildə BMT Baş Assambleyası “Beynəlxalq Novruz Günü” adlı qətnaməni qəbul etdi. Bu qətnamə ilə Novruz Bayramı rəsmi olaraq 21 martda qeyd olunan beynəlxalq bayram kimi tanındı.
Novruz əsasən Azərbaycan, İran, Türkiyə, Pakistan, Orta Asiya respublikaları (Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan), Əfqanıstan, Albaniya və bəzi Qafqaz ölkələrində geniş qeyd olunur. Hər il BMT, UNESCO və digər beynəlxalq təşkilatlar Novruzla bağlı xüsusi tədbirlər təşkil edirlər. Novruz Bayramı həm bəşəri, həm də milli-mənəvi dəyərləri özündə ehtiva edən ən qədim bayramlardan biridir. O, insanları birləşdirən, təbiətlə insan arasında harmoniya yaradan və tarixi-mədəni irsi yaşadan mühüm bir mərasimdir.
Sülh və Dostluq – Novruz fərqli millətləri və mədəniyyətləri bir araya gətirən bayramdır. O, insanları barışa, mehribançılığa və birlik ruhuna səsləyir.Təbiətlə ahəng – Baharın gəlişi ilə əlaqəli olan bu bayram insanın təbiətlə birliyini və ona hörmətini ifadə edir.Yenilənmə və ümid – Novruz yenilənmə, yeni başlanğıclar və ümid rəmzidir. Bu bayram qışın bitdiyini, həyatın yenidən canlandığını bildirir.
İnsan Haqları və Bərabərlik – Novruzun mahiyyətində sosial ədalət və bərabərlik dayanır. Hamı süfrə arxasında bərabər oturur, küsülülər barışır və birlik ruhu güclənir.Milli Kimliyin və Mədəniyyətin Qorunması – Novruz Azərbaycan və digər Şərq xalqlarının tarixindən gələn bir bayramdır. O, xalqın öz mədəni köklərinə bağlılığını gücləndirir.Ənənələrin Yaşadılması – Bayram çərçivəsində tonqalqalma, yumurta döyüşü, Novruz süfrəsi, papaqatdı, kosa və keçəl kimi qədim adətlər bu günü daha mənalı edir.
Ailə və Cəmiyyətin Birliyi – Novruz ailə dəyərlərinin möhkəmlənməsinə, insanlar arasında mehribanlıq və qayğıkeşliyin artmasına xidmət edir.İlaxır Çərşənbələr və Dörd Ünsür – Su, od, yel və torpaq çərşənbələri insanın təbiətlə birliyini, qədim türk və zərdüşti inancları ilə əlaqəsini göstərir.Bu xüsusiyyətlər Novruzu təkcə bir bayram deyil, həm də bəşəriyyətin ortaq mədəni sərvəti və mənəvi dəyərlərin daşıyıcısı edir.
Novruz Bayramı Azərbaycan xalqı üçün təkcə yeni ilin başlanğıcı deyil, eyni zamanda milli-mənəvi dəyərlərin, birliyin və qədim adət-ənənələrin yaşadıldığı xüsusi bir bayramdır.Novruz Azərbaycan xalqının minilliklər boyu qeyd etdiyi ən qədim bayramlardan biridir. Onun tarixi Zərdüştilik dövrünə, hətta daha qədim dövrlərə gedib çıxır.
Novruzun əsas dəyərləri – yenilənmə, birlik, təbiətlə harmoniya – Azərbaycan xalqının dünya görüşündə mühüm yer tutur.Bayram UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilib və BMT tərəfindən “Beynəlxalq Novruz Günü” kimi tanınıb.Novruz milli kimliyin və ənənələrin qorunmasında mühüm rol oynayır.İlaxır çərşənbələr (Su, Od, Yel, Torpaq) xalqın təbiətlə bağlı inanclarını və qədim türklərin dörd ünsürə olan hörmətini yaşadır.Bayramda icra edilən papaqatdı, kosa və keçəl oyunu, yumurta döyüşü kimi adətlər xalqın folklor və mədəni irsinin ayrılmaz hissəsidir.
Novruz süfrəsi ailənin bir araya gəlməsinə, böyük-kiçik hörmətinin qorunmasına xidmət edir.Küskünlərin barışması, böyüklərə hörmət, qonşuların bir-birini ziyarət etməsi kimi adətlər cəmiyyət daxilində mehribanlığı və sosial əlaqələri gücləndirir.Bayramda kimsəsizlərə, ehtiyacı olan insanlara kömək etmək ənənəsi Azərbaycan xalqının xeyirxahlıq və həmrəylik dəyərlərini ön plana çıxarır.Sovet dövründə Novruzun rəsmi qeyd edilməsi qadağan olunsa da, Azərbaycan xalqı bu bayramı gizli şəkildə yaşadıb və nəsildən-nəslə ötürüb.Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra Novruz dövlət səviyyəsində rəsmi bayram kimi qeyd olunmağa başladı və milli suverenliyin bir simvolu oldu.
Novruz bayramı təkcə mədəni hadisə deyil, həm də turizmin inkişafına töhfə verir. Bayram günlərində ölkəyə çoxlu turist gəlir, müxtəlif festivallar keçirilir.Kənd təsərrüfatında yeni ilin başlanğıcı olaraq, əkinçilik və bolluq rəmzi kimi qəbul edilir.
Novruz Bayramı Azərbaycan xalqı üçün təkcə yeni ilin başlanğıcı deyil, həm də milli birlik, mənəvi dəyərlərin qorunması və mədəni irsin yaşadılması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu bayram xalqın kimliyinin və tarixinin bir parçasıdır.
Günel Əlizadə,
YAP-ın gənc fəalı
