Novruz Bayramı, ailəvi dəyərləri gücləndirir və köhnə ənənələri yaşatmağa kömək edir

Novruz Bayramı, Azərbaycanın və bir çox Orta Asiya, Qafqaz, Yaxın Şərq və Balkan ölkələrinin ənənəvi yeni il bayramıdır. Bu bayram, eyni zamanda təbiətin oyanışını və baharın gəlişini qeyd edən bir mövsüm dəyişiklik bayramıdır. Novruz, 21 mart tarixində günəşin ekvator üzərindən keçməsi ilə başlayır və əslində təbiətin yenilənməsi ilə əlaqəli olan qədim bir bayramdır. Novruzun kökləri min illər əvvəl, Fars İmperiyası dövrünə qədər uzanır. Zərdüştlük inancından qaynaqlanan bu bayram, təbiətə, həyatın davamlılığına və yaradılışa hörmətin ifadəsidir. Əvvəlki dövrlərdə Novruz, həmçinin yeni ilin başlanğıcı və yerişən həyatın təzələnməsi kimi qəbul edilirdi. Bayramın özü müxtəlif regionlarda fərqli adət-ənənələrlə qeyd olunsa da, ümumilikdə baharın inkişafı, yurdsevərlik və ailə birliyi, dostluq və qardaşlıq ruhu ilə əlaqələndirilir. Novruz, həm də əzəmətli bir təbiət hadisəsidir, çünki bu zaman günəşin yerdəki ən yüksək nöqtəyə çatması, gündüzlə gecənin bərabər olduğu anı bildirir. Novruz Bayramı geniş bir mərasimlər silsiləsini əhatə edir. Bu mərasimlər, hər bir ölkənin özünəməxsus mədəniyyətinə və adətlərinə görə dəyişir, amma bəzi ümumi xüsusiyyətlər vardır. Azərbaycanda və digər Novruz bayramını qeyd edən ölkələrdə əsasən aşağıdakı adət-ənənələr mövcuddur: Novruzun ən məşhur simvollarından biri olan xonça (gündəlik həyat üçün istifadə olunan bir çeşidli ərzaqlar və hədiyyələrdən ibarət olan səmərəli bir təkliflər dəsti), baharın simvolu olaraq hazırlanır. Bu xonçanın içində şirniyyatlar, qoz-fındıq, buğda çiməni, müxtəlif meyvələr, yumurta və bəzən pul qoyulur. Novruz xonçasının əhəmiyyətli tərkib hissələrindən biri olan sumaq, zərdüştlükdə təbiətin təmizliyini təmsil edir. Səbzi isə həyatın yenilənməsini və bərəkətini simvollaşdırır. Bütün bunlar, bayramın ümumi mövzusuna uyğun olaraq təbiətin canlanmasını qeyd etmək məqsədilə təşkil edilir. Novruz bayramı zamanı müxtəlif ənənəvi oyunlar da oynanır. Bunlardan ən məşhuru “kəndirbaz” oyunudur. Bu oyun həm də gücün və cəsarətin simvoludur. Novruzda gənclər arasında keçirilən yarışlar, rəqslər və digər əyləncələr də bayramın ən vacib hissələrindəndir. Novruzdan əvvəl evlərdə geniş təmizlik işləri aparılır. Bu, həm də insanın daxili aləmində təmizlik və yenilik yaratmağa, keçmişin yüklərindən azad olmağa bir işarədir. Bütün ailə üzvləri evin hər tərəfini təmizləyir və yeni ilin gəlməsi üçün bərabərliyi təmin edirlər. Novruz süfrəsində xüsusi şirniyyatlar, milli yeməklər və müxtəlif təamlar təqdim edilir. Bunlardan ən məşhurları paxlava, şəkərbura, qutab və kətədir. Şamlar isə evlərdə və çöllərdə Novruzun işıqlı və ümidverici atmosferini yaratmaq üçün yandırılır. Novruz Bayramı yalnız bir təbiət hadisəsi və təzələnmə anı olmaqla qalmır, həm də insanları birləşdirən bir sosial və mədəni hadisədir. Bu bayramda insanlar bir-birilərinə xoş arzular, sağlamlıq və bərəkət diləyirlər. Ailələr bir araya gəlir, qohumlar və dostlarla əlaqələr güclənir. Novruz həm də çoxlu xalqlar arasında mədəni mübadilə və inteqrasiyanın bir formasıdır. Məsələn, bu bayram Azərbaycanla yanaşı, İrandan Türkiyəyə, Əfqanıstandan Mərkəzi Asiya ölkələrinə qədər geniş bir ərazidə qeyd edilir. Beləliklə, Novruz bir çox mədəniyyətlər arasında bir körpü rolunu oynayır və bu fərqli xalqlar arasında mədəni əlaqələri möhkəmləndirir. Novruz Bayramı, yalnız bir yeni il bayramı deyil, həm də təbiətə və insanın iç dünyasına yenilik gətirən, dostluğu və birliyi simvollaşdıran bir bayramdır. Tarixi dərin köklərə malik bu bayram, bugünkü günümüzdə də bəşəriyyətin ən vacib mədəniyyət irsinin bir hissəsi olaraq qeyd olunur. Bu, həm keçmişin, həm də gələcəyin bir təzahürüdür, həmçinin təbiətin oyanışını, insanların həyatdakı yeni başlanğıclarını qeyd etmək üçün bir fürsət təqdim edir.

Murad Zeynalov,
Yap-ın gənc fəalı