20 Yanvar 1990-cı il tarixi Azərbaycan xalqı üçün çox ağrılı və həsrət dolu bir gün olaraq yadda qalmışdır. Bu tarix, Sovet İttifaqının o dövründəki rəhbərliyinin və Azərbaycandakı kommunist rejiminin, xalqın azadlıq və müstəqillik arzusunu boğmaq məqsədilə həyata keçirdiyi qanlı bir hərbi əməliyyatın şahidi oldu. 20 Yanvar hadisəsi, Azərbaycan xalqının mübarizə və müqavimət tarixində silinməz izlər buraxdı və bu faciə, milli azadlıq hərəkatının təməl daşlarından birini təşkil etdi. 35 il sonra da bu faciə həm Azərbaycan xalqının, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin yaddaşında silinməz izlər buraxmağa davam edir. 1980-ci illərin sonlarına doğru, Sovet İttifaqının ümumi sosial-iqtisadi vəziyyəti daha da pisləşirdi. Mərkəzi hakimiyyətin səhvləri və Sovet rejiminin daxili böhranı, fərqli xalqların müstəqillik və azadlıq hərəkatlarını alovlandırmağa başlamışdı. Azərbaycan da bu qlobal dəyişikliklərdən təsirləndi. Gənc nəsil, milli kimliyini bərpa etmək və ölkənin suverenliyini təmin etmək istəyirdi. 1988-ci ildə Ermənistandan gələn təcavüzkar iddialarla başlayan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycanın müstəqillik arzularını daha da möhkəmləndirdi. Sovet hakimiyyəti isə bu məsələyə ədalətsiz yanaşır, erməni separatizmini dəstəkləyirdi. Bu da Azərbaycan xalqının sosial və siyasi gərginliyini artırırdı. 1989-cu ildə isə Sovet İttifaqının ərazisində, o cümlədən Azərbaycanda baş verən kütləvi etirazlar, hakimiyyətə qarşı narazılığı göstərirdi.
1990-cı ilin yanvar ayına qədər vəziyyət daha da pisləşdi. Azərbaycanda xalqın müstəqillik tələbləri getdikcə daha güclü olurdu. Yanvarın 9-da Bakıda Azərbaycan xalqının müstəqillik və azadlıq istəyini ifadə edən böyük mitinq keçirildi. Sovet rəhbərliyi, bu tələblərin artmasına dözə bilməyərək, qətiyyətli addımlar atmağa qərar verdi. Yanvarın 19-u gecə saatlarında, Sovet rəhbərliyi tərəfindən verilən əmrlə Bakı şəhərinə 26.000 nəfərlik sovet hərbi kontingenti göndərildi. Hərbçilər, mülki əhaliyə qarşı çox sərt tədbirlər gördü, tanklar və zirehli maşınlar şəhərin müxtəlif bölgələrinə göndərildi. 20 Yanvar günü, Bakı şəhərində bir çox sakin, xüsusilə gənclər və işçi təbəqəsi, Sovet rejiminin repressiyalarına qarşı etirazlarını davam etdirdi. Həmin gün sovet hərbçiləri, hərbi maşınlarla şəhərin mərkəzinə daxil oldular və çox sayda insanı öldürdülər. Şəhərin müxtəlif yerlərində təqsirsiz insanlar, xüsusilə qadınlar, uşaqlar, yaşlılar və tələbələr qətlə yetirildilər. Bakıdakı şəhər meydanlarına toplaşan insanlar, yalnız azadlıq və müstəqillik istəyirdilər. Ancaq sovet ordusunun cavabı silah və zirehli texnika oldu. Rəsmi hesablamalara görə, 20 Yanvar hadisələrində 130-dan çox insan həlak oldu, 600-ə yaxın insan isə yaralandı. Sovet İttifaqı və Azərbaycan Kommunist Partiyası, bu qətliamı özlərinə haqq qazandırmaq üçün müxtəlif rəsmi bəhanələr irəli sürdü. Lakin dünya ictimaiyyəti və Azərbaycan xalqı, bu hadisəni bir faciə olaraq qəbul etdi. Bu qanlı hadisə, yalnız fiziki bir qətliamla yekunlaşmadı, eyni zamanda Azərbaycan xalqının milli birliyini möhkəmləndirdi. 20 Yanvar hadisələri, müstəqil Azərbaycanın yaradılmasına aparan yolun əsasını qoydu. 1991-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsi ilə bu mübarizənin zirvəsinə çatıldı. Lakin 20 Yanvarın yaratdığı ağrılar, hələ də xalqın yaddaşındadır. Hər il yanvarın 20-də Azərbaycan xalqı bu faciəni anmaq üçün toplaşır. Bakının müxtəlif bölgələrində 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsinə abidələr və mərasimlər təşkil olunur. Xalq, həmin dövrdə həyatını itirənlərə olan hörmətini və minnətdarlığını ifadə edir. Bu faciə, həm də Azərbaycanın milli mübarizəsinin simvoluna çevrilmişdir. 20 Yanvar şəhidləri, təkcə Azərbaycan xalqının deyil, bütün türk dünyasının və digər millətlərin müstəqillik mübarizələrinin bir təmsilçisi olaraq tarixdə yerini alır. Beynəlxalq aləmdə də 20 Yanvar hadisələrinin təhlili aparılmış və bir çox ölkələr, Azərbaycanın bu faciəyə qarşı mübarizəsini dəstəkləmişlər.
20 Yanvar faciəsi, Azərbaycanın müstəqillik və azadlıq uğrunda apardığı mübarizənin ən acı və ən önəmli səhifələrindən biridir. Bu faciə, xalqın iradəsini və müqavimətini göstərir. 35 il sonra da 20 Yanvarın təsiri, hər bir azərbaycanlının qəlbində, hər bir soydaşımızın yaddaşında öz yerini qoruyur. Bu gün, Azərbaycan xalqı bu faciəni anarkən, həm də xalqın müstəqillik uğrunda verdikləri şücaəti, əzmi və mübarizəni yad edir. Bu faciə, həm də Azərbaycan tarixinin ayrılmaz bir hissəsi olaraq, hər bir nəsilə ötürülən bir mirasdır.
Məmmədova Nərmin,
YAP-ın gənc fəalı
